Từ 01 / 7 / 2025, gói sửa đổi “an sinh thân thiện với gia đình” trong Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2024 sẽ chính thức vận hành. Theo Sở Y tế Hà Tĩnh, đây là đợt mở rộng quyền lợi lớn nhất kể từ Luật BHXH 2014, khi đưa chế độ thai sản tới cả lao động tự do và “cởi trói” nhiều thủ tục cho cha mẹ trẻ. Dưới đây là phân tích chi tiết từng chính sách, so sánh với quy định cũ và gợi ý thực hành dành cho người lao động (NLĐ) và doanh nghiệp (DN).
1. Thai sản lần đầu “chạm” tới nhóm BHXH tự nguyện
Trước đây: Người đóng BHXH tự nguyện chỉ được nhận lương hưu và trợ cấp tử tuất.
Bây giờ: Khoản thai sản được bổ sung vào gói quyền lợi. Điều kiện cơ bản: đã đóng BHXH tự nguyện từ 12 tháng trở lên trong vòng 24 tháng trước khi sinh, nhận con nuôi hoặc mang thai hộ. Mức hưởng tương đương 100 % mức bình quân thu nhập đóng BHXH của 6 tháng trước khi nghỉ, tối thiểu 6 tháng nghỉ (nữ) hoặc thời gian quy định (nam).
2. Lao động nam hưởng trợ cấp dù vợ không tham gia BHXH
Nếu người chồng đóng BHXH bắt buộc hoặc tự nguyện và vợ sinh con, chồng được nhận trợ cấp một lần 2 triệu đồng/con, kể cả khi vợ không đóng BHXH. Đây là bước khuyến khích nam giới chia sẻ trách nhiệm gia đình – một chủ trương được nhấn mạnh trong Chiến lược Bình đẳng giới 2021-2030.
Lưu ý thực hành: Hồ sơ chỉ cần giấy khai sinh và giấy chứng sinh, cộng tờ khai mẫu 09B-HSB nộp qua cổng Dịch vụ công BHXH.
3. Tăng gấp đôi số ngày được nghỉ chăm vợ sinh
Quyền nghỉ của lao động nam nâng từ 30 lên 60 ngày (có 4 mốc cụ thể). DN cần cập nhật lại quy trình chấm công và bảo lưu vị trí việc làm đủ lâu cho nhân viên nam. Đối với FDI hoặc DN gia công, đây là thay đổi đáng chú ý vì ca kíp vốn căng.
4. Nghỉ hưởng thai sản cả khi sẩy, phá thai, thai chết lưu
Điểm mới là không giới hạn lý do. Dù chủ động hay do biến cố y khoa, NLĐ vẫn được nghỉ và hưởng trợ cấp tối đa 120 ngày (thai từ 22 tuần). Thời gian nghỉ dài hơn giúp phụ nữ phục hồi thể chất và sức khỏe tâm lý. Các bệnh viện sản – nhi sẽ cấp giấy ra viện/giấy chứng nhận nghỉ việc hưởng BHXH trực tuyến (mẫu C-77a) để giảm bớt thủ tục.
5. Con sinh ra mất sớm, mẹ vẫn được nghỉ trọn 6 tháng
Tình huống đau lòng này trước kia khiến nhiều bà mẹ phải sớm trở lại làm việc. Giờ đây, nghỉ đủ 6 tháng là quyền, không phụ thuộc tình trạng sống của trẻ (thai ≥ 22 tuần). BHXH Hà Tĩnh ước tính chỉ riêng tỉnh sẽ có khoảng 400-500 trường hợp/năm được hưởng lợi từ quy định nhân văn này.
Trợ cấp một lần khi sinh con/ nhận con/ mang thai hộ = 2 x mức lương cơ sở (MLCS). Ở MLCS 2,34 triệu đồng, mỗi con NLĐ nhận được 4,68 triệu đồng; MLCS tăng, trợ cấp tự động tăng
6. Trợ cấp một lần & dưỡng sức sau sinh gắn với mức lương cơ sở
Trợ cấp một lần khi sinh con/ nhận con/ mang thai hộ = 2 x mức lương cơ sở (MLCS).
Ở MLCS 2,34 triệu đồng, mỗi con NLĐ nhận được 4,68 triệu đồng. MLCS tăng, trợ cấp tự động tăng
Dưỡng sức sau sinh (nghỉ thêm, tối đa 10 ngày) = 30% MLCS/ngày
